uitgave 33: MAAKBAAR, i.s.m. Ruben Abels van DesignArbeid Amsterdam

interview en tekst DesignArbeid / Ruben Abels - tekstredactie Iris Vetter, Eva Blaak, Barbara Asselbergs, Jerry Veldhuizen - ontwerp DEBOKOFHETLOKET / Eva Blaak, Dalfsen en DesignArbeid / Ruben Abels, Amsterdam - verschijningsdatum april 2012 - formaat A5 - oplage 500 exemplaren - kosten 7,50 - bestelformulier

Aanleiding
Aanleiding voor het project Idealisme en Vormgeving en de samenwerking met Ruben Abels van DesignArbeid was zijn voordracht over betrokkenheid tijdens een bijeenkomst bij ArtEZ in Zwolle. Kern van zijn verhaal was dat het belangrijk is dat je je als grafisch ontwerper bewust bent van je verantwoordelijkheid in relatie tot wat er gebeurt in je omgeving en de wereld. Het zette mij aan tot denken over mijn eigen positie als grafisch ontwerper. Mijn betrokkenheid als ontwerper ligt vooral in de persoonlijke en handmatige wijze waarop ik mijn werk benader, maar is dat wel voldoende?

Het onderzoek
Aanvankelijk zijn we ieder afzonderlijk aan het onderzoek begonnen. Tijdens de zoektocht naar wat Idealisme en Vormgeving voor ons zelf betekende verdiepte Ruben zich in de theorie van de openbare ruimte en de rol die ontwerpers maar zeker ook kunstenaars daarin innemen. In mijn beeldend onderzoek (fotografie, illustraties, filmpjes) stonden niet de grote ideeën centraal maar het persoonlijke intieme onderzoek naar de beweegredenen van de mens. Conclusies uit bovenstaande onderzoek vormden de basis voor een gezamenlijke uitgave over Idealisme en Vormgeving. We concludeerden dat het belangrijk is dat debatten, quotes en citaten die gaan over ‘onze’ publieke ruimten niet verborgen moeten blijven in de banken van de universiteiten en hogescholen. Juist omdat ze een relatie met ons (de ‘kleine’ mens) en de publieke ruimte aangaan. We vonden het daarom belangrijk dat de uitgave mensen zou aansporen om hierover na te denken of er over mee te praten. Onze nieuwsgierig naar wat idealisme voor andere mensen betekent was de reden van het versturen van een oproep om antwoord te geven op de vraag Wat is idealisme voor u? Een 60-tal mensen stuurde een bijdrage in de retourenveloppe. Uit de reacties bleek dat vooral bij jongeren (een groot aantal inzendingen kwam van (net afgestudeerde) studenten van verschillende kunstacademies) het woord idealisme iets stoffigs oproept. Wij hebben het zo verwoord in een krant die we hebben gemaakt n.a.v. de reacties: ‘...Het is iets wat bij ‘vroeger’ hoort, net als bittere spruitjes en de Koude Oorlog. Waar moeten we nog voor strijden in deze tijd, we hebben alles al is dan ook één van de reacties. Idealisme is nostalgie, antwoord een student van de Design Academy in Eindhoven. De noodzaak om je ergens voor in te zetten is op de achtergrond geraakt...’

Een krant over Idealisme
Alle inzendingen hebben we geplaatst in Een krant over idealisme. De veelheid en variatie aan inzendingen hebben ons de mogelijkheid gegeven nuances, opvattingen en vragen m.b.t. het idealisme in kaart te brengen. In de krant hebben we de inzendingen gerangschikt in een aantal thema’s: Idealisme waarom? / Idealisme uit overtuiging / Idealisme versus realisme? / Dichter bij huis idealisme / Idealisme voor een ander / Idealisme voor persoonlijk geluk / Idealisme gerelativeerd / Idealisme als een gevoel / Idealisme op school / Idealisme in actie / Idealisme en nu?
Tevens hebben we in de krant een tekst geplaatst met onze eigen inhoudelijke reactie op de inzendingen. Met de volgende eindconclusie: ‘...Er zijn veel redenen, excuses en relativeringen te bedenken om idealisme te bagatelliseren tot iets nostalgisch, iets naïefs of iets stoffigs. Maar het baart ook zorgen dat de invloed van het individu op de wereld om ons heen zo klein is, zo lijkt het, dat mensen zich afwenden van het hebben van eigen ideeën en idealen. En dat terwijl het hebben van ideeën over de wereld om je heen nooit eerder zo actueel was als nu. De bewoners van de townships in Afrika en de burgers in Iran zijn met internet, Twitter en Youtube, plotseling onze buren geworden. En zelf leven we ‘plotseling’ in een gesegregeerde multiculturele samenleving. Het durven hebben van dromen en idealen is actueel en laten we die bal proberen hoog te houden...’

MAAKBAAR
Deze conclusie stuurde ons onderzoek in de richting van studenten aan academies en net afgestudeerde ontwerpers. We voelden de noodzaak om deze jonge makers ‘wakker te schudden’. Het resulteert in de publicatie MAAKBAAR waarvan u het eerste nummer ‘Waarom is de wereld zoals die is, en niet anders?’, met een interview met Steffan Schuhman, nu in handen heeft. MAAKBAAR is een serie interviews met toonaangevende ontwerpers/ontwerpbureaus die zich in hun werk laten leiden door maatschappelijke thema’s of betrokkenheid. De interviews (voorzien van een interessante case in beeld) geven inzicht in hoe ontwerpers ontwerpen vanuit hun idealisme. Hoe ze onderwerpen kiezen als uitgangspunt voor hun ontwerpen en in hoeverre ze de wereld kunnen veranderen!

Idealisme en Vormgeving in 2012...
De snel veranderende ontwikkelingen in de wereld hebben ons project in een heel ander daglicht geplaatst. In 2009 constateerde wij een zekere onverschilligheid/onmacht (deels bevestigd door de inzendingen) ten opzichte van de misstanden in de wereld. Citaat uit onze reactie op de inzendingen in de krant: ‘...Overheerst het ver-van-mijn-bed gevoel? Het doet me denken aan een reclame van een energieleverancier die regelmatig op de televisie te zien is: geruchten over een te bouwen energiecentrale in de wijk brengen binnen de kortste keren een hele straat in beweging. Spankdoeken worden opgehangen, iemand loopt rond met een megafoon, een man ketent zich aan een lantaarnpaal. Onderwijl wordt, zonder dat er iemand erg in heeft, een energie zuinige ketel geplaatst in één van de woningen. De reclame veronderstelt dat mensen zeker te activeren zijn voor ‘het goede doel’ zodra er iets in hun omgeving gebeurt dat een persoonlijke ‘bedreiging’ vormt. Daarnaast, zo lijkt de boodschap, is demonstreren naïef. Er wordt gedemonstreerd terwijl de energiegigant als vanzelfsprekend de belangen van zijn gebruikers behartigt en de nieuwe ontwikkelingen de maatschappij en het mileu ten goede komt...’ Nu een paar jaar later de economische crisis ook ons land treft, lijken mensen wakker te worden en weer in beweging te komen. Denk aan de occupy-beweging. Met terugwerkende kracht zou je kunnen stellen dat er behoefte is aan inspraak. In de zin van het niet hebben van idealen lijken die verwoord in de occupy beweging: HET MOET ANDERS!! Maar ook in deze beweging lijkt de durf tot het formuleren van idealen te ontbreken. Er kan dus ook geconstateerd worden dat, hoewel het anders moet, men nog steeds niet ‘het lef’ of de ambitie heeft die veranderingen in idealen te verwoorden. Het vastleggen in woord is not done.

KIJK!
In die zin kunnen we nu zeggen dat we het project met een vooruitziende blik zijn begonnen. Het is een kleine bijdrage geweest aan het bewustzijn van mensen over de tijd waarin we leven, en voor de startende ontwerper een boodschap om kritisch te blijven. We zullen u dus, zoals gezegd, blijven bestoken met de ideeën en idealen van ontwerpers. En om te eindigen met nog een citaat uit de krant: ‘...KIJK! Durf groot te kijken, op wereldniveau maar kijk ook naar het kleine om je heen...’